Ayurveda en Yoga worden vaak in één adem genoemd. En dat is niet zo vreemd, want ze stammen beiden uit dezelfde eeuwenoude traditie en zijn in dezelfde periode en op dezelfde plek (India) ontstaan. De oudste geschriften waarin het gedachtengoed van Yoga en Ayurveda werd weergegeven stammen uit 1500 voor Christus. Maar we weten dat de wijsheid en kennis uit deze tradities al veel eerder mondeling werd doorgegeven.

Het ligt dus voor de hand om Ayurveda en Yoga naast elkaar te leggen en te onderzoeken wat de overeenkomsten en verschillen zijn. Een wijdverbreid misverstand is dat de Ayurveda zich vooral richt op het fysieke lichaam en dat Yoga zich vooral bezig houdt met spiritualiteit. Daarmee wordt gesuggereerd dat Ayurveda en Yoga tegenpolen zijn.

Zelf denk ik dat Ayurveda en Yoga elkaar kunnen aanvullen en ontmoeten. Door de overeenkomsten en verschillen op een rijtje te zeten zal ik je in dit blog zien dat beiden geen tegenpolen zijn maar elkaar juist op veel punten versterken.

Twee tradities. Twee visies op het lichaam

Ayurveda in het kort

Wie bekend is met het gedachtengoed van Ayurveda weet dat het een holistische uitgangspunt heeft. Lichaam, geest en ziel zien zij als één geheel. Door het lichaam op een juiste en gezonde manier te voeden raken ook geest en ziel in balans. Gezondheid ontstaat wanneer we zoveel mogelijk in overeenstemming leven met onze ware natuur.

Onze spijsvertering speelt daar een belangrijke rol in. Wanneer het spijsverteringssysteem niet goed functioneert, wordt het voedsel dat we binnenkrijgen niet goed getransformeerd en kunnen we ons lichaam niet op de juiste manier voeden.

Belangrijke pijlers onder het bestaan zijn de drie dosha's oftewel bewegingen. Zij brengen het hele materiële leven op gang. De drie dosha's noemt men Kapha, Pitta en Vata. Iedere dosha heeft vijf subdosha's. De dosha 'Vata' bestaat uit de Prana vata, Udana vata, Samana vata, Vyaana vata en Apana Vata

Andere belangrijke pijlers zijn de dhatu's of de weefsels in het lichaam. Hier vindt de laatste verfijning van voedsel plaats. Er ontstaat getransformeerde energie die onze geest en ziel voeden.

Om dit hele proces in evenwicht te brengen gebruikt men voeding, medicinale kruiden, massages en panchakarma (een methode om afvalstoffen uit het lichaam te verwijderen.

Yoga in het kort

Binnen de traditie van de yoga heeft men een andere kijk op het menselijk lichaam. Daarbij gaat men ervan uit dat het menselijk wezen bestaat uit vijf omhulsels of kosha's:

• Annamaya kosha
• Pranamayakosha
• Manomaya kosha
• Vijnanamaya kosha
• Anandamaya kosha

De vijf kosha's kan je beschouwen als vijf energielagen of vijf lagen van het menszijn. Iedere laag heeft een functie. Om deze lagen in balans te krijgen, maakt men binnen de yoga traditie gebruik van de volgende elementen:

1. Asana's oftewel lichaamshoudingen en oefeningen

De yoga kent duizenden asana's. Bekende voorbeelden daarvan zijn de zonnegroet, de lotushouding, de cobra en de kat. Deze oefeningen doe je als dan niet in combinatie met beweging in je ademhaling. Als laatste doet men de Savasana of lijkhouding, waarin je opgaat in diepe ontspanning. Naast de gekende asana's kent men tal van ademhalings oefeningen.

• Chanting, mantra's, rituelen en onbaatzuchtige activiteiten
• Het bestuderen van teksten, introspectie en bevraging ('wie ben ik") gecombineerd met meditatie
• Samadi: een houding waarbij men zich bewust integreert en verbindt met het universele bewustzijn.

Ayurveda en Yoga: zijn ze echt zo verschillend?

Op het oog lijken Ayurveda en Yoga dus niet heel veel op elkaar. Maar wanneer we wat beter naar de kosha's kijken, dan zijn er opvallende dwarsverbanden. Laten we ze één voor één bespreken.

1. Annamaya kosha

'Anna' staat voor voeding. De Annamaya kosha laat zich voeden met zaken die afkomstig zijn uit onze fysieke buitenwereld: voedsel, water, zuurstof. Annamayakosha staat dan ook voor de meest fysieke laag van ons lichaam. Omdat deze laag de basis is voor de andere kosha's is het van belang dat deze gezond en in evenwicht in.

Daarin lijkt het gedachtengoed uit de yoga traditie sterk op dat van de Ayurveda. Ook binnen de Ayurveda gaat men ervan uit dat een gezond lichaam de basis legt voor een gezonde geest en ziel. En ook binnen de Ayurveda gaat men ervan uit dat alle materie, dus ook ons voedsel en ons lichaam is opgebouwd uit de vijf elementen: aarde, water, vuur, lucht, ether.

De drie dosha's of bewegingen die de pijlers zijn onder ons bestaan, zijn uit deze elementen opgebouwd. Zo bestaat de Kapha dosha uit de elementen aarde en water, de Pitta dosha uit de elementen vuur en water en de Vata dosha uit ether en lucht.

Tezamen vormen zij het fysieke lichaam: Kapha staat voor het fysieke lichaam en de immuniteit, Pitta voor de spijsvertering en Vata over het zenuwstelsel. Ook de zeven dhatu's of weefsels horen bij deze laag.

· Pranamaya kosha

Wanneer de Annamaya kosha gezond en in evenwicht is, voedt deze de Pranamaya kosha. Prana staat voor energie en deze laag van ons lichaam is dan ook minder materieel. Het verwijst naar ons energetisch lichaam. Wanneer de Pranamaya kosha uit belans is, voelen we ons fysiek, emotioneel en mentaal uitgeput.

Vanuit Ayurvedisch perspectief zeggen we dan dat de Vata dosha en de bijbehorende subdosha's (prana, udana, samana, vyana) uit balans zijn. We kunnen dit herstellen met een juist voedingspatroon en een goede levensstijl. Dat laatste houdt in dat je een gezonde dagelijkse routine (dynacharaya) hanteert.

Pranamaya kosha omvat ook de vijf organen die tot actie aanzetten: de mond, de handen, de voeten, de geslachtsorganen, de uitscheidingsorganen.

· Manomaya Kosha

Deze kosha staat voor de mentale en emotionele laag. Ook binnen de Ayurveda herkent men een dergelijke laag van bewustzijn die drie verschillende dimensies kan aannemen: Satvisch (dat wil zeggen: zuiver), Rajas (dat wil zeggen overprikkeld en emotioneel) en Tamas (apatisch).

Om de manomaya kosha op een goede manier te voeden is het belangrijk om satvisch te leven. Dat wil zeggen dat je kiest voor satvische of zuivere voeding, maar ook voor satvische zintuigelijke ervaringen, gedrag en denkwijzen.

· Vijnamaya Kosha

De Vijanamaya kosha gaat over je subjectieve zintuigelijke ervaring en je intuïtie. Deze laag lijkt op de bewustzijnslaag die men binnen de Ayurveda Budhi, Mahmat en Amkara noemt. Deze drie lagen stellen je in staat om het grotere geheel te overzien, het leven te proeven en te ervaren en van daaruit tot een dieper inzicht te komen.

Vijnamaya kosha staat dan ook voor je diepe, innerlijke weten. Je krijgt een eigen kijk het leven, het universum en wie of wat god is.

Vanuit deze laag kunnen we de diepere (geestelijke) oorzaken achter de ziekte zien. Het verwijst ook naar het scheppingsverhaal waarin de wereld en het universum ontstaat door een uitademing van Brahma. Daarna kwam het leven op gang en dat leven werd in gang gehouden door onze verlangens, die vaak illusies blijken te zijn.

Door onze zintuigen op de juiste manier te gebruiken en te richten op ons innerlijk leven, innerlijke beelden, belevingen indrukken komen we tot inzicht. We realiseren ons dat het leven en de mens cyclisch is en voortdurend transformeert. Wanneer we dat accepteren en ons daaraan overgeven komen we in de natuurlijke flow terecht.

Het omvat ook onze zintuigen: oren, huid, ogen, tong, neus.

• Anandamaya Kosha

'Ananda' betekent gelukzaligheid. Anandamaya is de laag waarin we 'bliss' of gelukzaligheid kunnen ervaren. De anandamaya kosha staat voor onze spirituele laag. De laag waarbinnen zelfrealisatie en verlichting mogelijk is. Binnen de traditie van de yoga stelt men zich dan ook tot doel om deze laag te ontplooien.

Volgens het Ayurvedisch gedachtengoed ontstaat deze staat van zijn wanneer alle voeding op de juiste manier is getransformeerd. Hierin onderscheidt men drie verschillende fasen en in iedere fase dringt het voedsel verder door in het lichaam en krijgt het steeds meer energetische waarde. Tegen de tijd dat het de laatste fase bereikt heeft het geen vaste vorm meer, maar is het een puur energetisch product. Die energie, geeft je een enorme levenskracht en noemt men ook wel Ojas.

Ojas voedt je hart op een subtiel en geestelijk niveau. Het zorgt ervoor dat je hart en je ziel ontwaken en we gaan zien wat onze bestemming is in deze wereld.

Een hart dat ontwaakt is, vormt een brug naar Purusha, het ultieme bewustzijn. Deze staat van zijn kan je bereiken door satvich te leven Dat wil zeggen dat je de juiste keuzes maakt, het juiste gedrag vertoont en je zintuigen op een goed manier bereikt. Je de moed kunt vinden om iedere transitie aan te gaan en met nog maar één verlangen te leven. En dat is te weten waar het leven over gaat, wat er voorbij gaat aan de sterfelijkheid en wat echt een eeuwig is.

Ayurveda en yoga: zijn ze echt zo verschillend?

Dan komen we nu bij de vraag die ik aan het begin van dit blog heb gesteld. Zijn de Ayurveda en Yoga tegenpolen of versterken ze elkaar?

Een Ayurvedische levenswijze is erop gericht om optimaal voor het lichaam te zorgen zodat dat lichaam een stevige basis is voor spirituele ontwikkeling. Wanneer je goed in je lichaam zit blijf je gemakkelijker in het hier en nu. Je bent je bewust van je lijf, je doscha's je immuniteit, je emoties, intuïtie, mentale helderheid en je zielsmissie.

Wanneer je goed in je lichaam zit, is het effect van asana's, ademhalingsoefeningen, chanten, studie en meditatie groter. Ik durf dan ook wel te stellen dat Ayurveda en Yoga geen tegenpolen zijn maar elkaar juist versterken.

Daarom doe ik een oproep. Laten we de handen inéén slaan en Ayurveda en yoga samen laten gaan. Samen op pad, samen naar hetzelfde doel, namelijk: ontwaken.

Lies Ameeuw ©